- خانواده
خانواده اولین نهادی است که انسان در آن رشد می کند و تأثیر مستقیم بر اعمال و رفتارها و نگرش ها و طرز تلقی های فرزندان دارد. برخی خانواده ها عموماً دنیا را مکانی قابل اعتماد، منظم، پیش بینی پذیر، قابل مهار می بینند. آن ها خود را با کفایت می شمارند، سایر خانواده ها اطراف خود را محیطی خطرناک، نااستوار و متزل، غیرقابل پیش بینی می انگارند که خطر بالقوه در آن وجود دارد. بنابراین دیدگاه خانواده و رفتار اعضای خانواده بر کودکان تأثیر فراوان دارد.
- مدرسه شاد و با روح
مدرسه موقعیتی فراهم می کند تا دانش آموزان بتوانند فارغ از دغدغه های بزرگ سالانه، زندگی را بازی و تمرین کنند و کم کم آماده شوند تا در زمین واقعی زندگی به اجرا درآورند.
الف) شاداب سازی ظاهری مدرسه
محیط ظاهری و فیزیکی شاد بر شادابی و شادمانی افراد تأثیر دارد. این بخش شامل:
۱- فضاسازی و زیباسازی حیاط مدرسه: دیوارهای تزیین شده با نقاشی های زیبا، سطح زمین مناسب، کاشت درخت و فضای سبز، قرار دادن نیمکت های رنگی، زیبا، تابلوی زیبا در سردر مدرسه، مناسب بودن اندازه محیط مدرسه.
۲- زیباسازی ساختمان مدارس: رنگ آمیزی در و پنجره و ساختمان، نصب پرده های زیبا، زیباسازی راهروها، کلاس ها و قرار دادن گلدان های گل های طبیعی و مصنوعی در راهروها، مناسب بودن اندازه کلاس ها و.
۳- زیباسازی و تمیز بودن نمازخانه، کتابخانه و کارگاه: استفاده از خوش بو کننده ها، قفسه های زیبا، مناسب بودن محیط کتابخانه، نمازخانه و کارگاه.
۴- پوشش های ظاهری معلم ها، مدیر و کارکنان، دانش آموزان: استفاده از روپوش های شاد برای دانش آموزان و همچنین پوشش مرتب و استفاده از رنگ های شاد و روشن برای کارکنان مدرسه.
۵- رعایت بهداشت: تمیز بودن محیط مدرسه، کلاس ها، بهداشت فردی، اجتماعی، دانش آموزان

یک دانش آموز نمونه از فرصت هایش به خوبی استفاده می کند، کار های خود را به ترتیب اهمیت برنامه ریزی می کند و پس از انجام تکلیف مدرسه فقط به تما شای تلوزیون می نشیند که برای او مفید باشد. در این مقاله برخی از ویژگی های یک دانش آموز نمونه را برای شما عزیزان برمی شماریم که در ادامه می خوانید.
حضرت علی (ع) می فرماید: فرصت ها مانند ابر ها به سرعت می گذرند از فرصت ها به خوبی استفاده کن
دانش آموز نمونه کسی است که به معلم خود احترام می گذارد و پیش از آمدن او سر کلاس حاضر شود. هنگام درس درس با دوستانش صحبت نمی کند تا حواس دیگران پرت نشود سوالات خود را به موقع و با اجازه معلم مطرح می کند تا درس را به خوبی یاد گرفته باشد.
امام سجاد (ع)می فرماید: حق کسی که به تو علم می آموزد این است که احترامش را نگه داری در حضور او با دیگران سخن نگویی و به خوبی به سخنانش گوش فرا دهی
دانش آموز خوب کسی است که با دانش آموزان مهربان باشد مثلا اگر کسی در درسی ضعیف است به او کمک کند و مراقب دانش آموز کلاس های پایین تر باشد.
دانش آموز نمونه از وسایل خود مانند کیف مداد دفتر تا جایی ممکن است استفاده می کند و بی جهت آن ها را دور نمی اندازد زیرا این کار اسراف است وخدا اسراف کنندگان را دوست ندارد.
دانش آموز نمونه حق دیگران را رعایت نمود ه و از کارهایی مثل تقلب خود داری کند زیرا می داندتقلب باعث می شود حق دانش آموزی که زحمت کشیده اند را پایمال می کند.

ویژگی های یک دانش آموزش خوب و نمونه

۱- کارها را با نام و یاد خدا آغاز می کند.
۲- اطراف میز و نیمکت خود را آلوده و کثیف نمی کند.
۳- اشیای گم شده را به معاون اجرایی مدرسه تحویل می دهد.
۴- با شنیدن صدای زنگ مدرسه برای تشکیل صف زود حاضر می شود.
۵- قبل از ورود معلم به کلاس، در کلاس درس حاضر و در جای خود می نشیند.
۶- همیشه ظاهری مناسب دارد.
۷- جای خود را در کلاس و صف می داند و بی مورد تغییر نمی دهد.
۸- بی جهت به گچ و تخته پاک کن دست نمی زند.
۹- تراشه های مداد و کاغذهای باطله را زیر میز و کف کلاس نمی ریزد. بلکه در ظرف زباله می ریزد.
۱۰- پس از اتمام بازی در زنگ ورزش، با کمک دوستان و هم کلاسی های خویش و مربیان وسایل را جمع و مرتب می کند.
۱۱- در بازی های گروهی و مسافرت های دسته جمعی هماهنگی و همکاری می کند.
۱۲- سعی می کند مراقب وسایل تحصیلی اش باشد تا پاره یا گم نشود.
۱۳- به بزرگ ترها و هم کلاسی هایش با روی خوش سلام می دهد و به آنان احترام می گذارد.
۱۴- در ورود به دفاتر مسؤولین مدرسه، کسب اجازه می کند و سلام می دهد.
۱۵- از کمک دیگران سپاس گزاری می کند.

دانش آموز نمونه حق دیگران را رعایت نمود ه و از کارهایی مثل تقلب خود داری کند زیرا می داندتقلب باعث می شود حق دانش آموزی که زحمت کشیده اند را پایمال می کند.۱۶- مسؤولیت های اطرافیانش (معلم، پدر و مادر، ارشد کلاس، مربی فرهنگی، مدیر، ناظم، مشاور و راهنمای پایه ی تحصیلی) را خوب می شناسد.
۱۷- شاگردان کنار دستی اش را هم نسبت به پاکیزه نگه داشتن محوطه میز و نیمکت و کلاس خود تشویق و ترغیب می کند.
۱۸- دقت می کند اموال عمومی مدرسه مثل میز و نیمکت، دیوار، تخته سیاه و… بی جهت خط خطی، آلوده، شکسته و خراب نشود.
۱۹- برای حفظ نظم کلاس و مدرسه، به تذکرات معلم و ناظم عمل می کند.
۲۰- مقررات مدرسه و کلاس را رعایت می کند.
۲۱- وسایل داخل کیفش را همیشه منظم در جای خود قرار می دهد.
۲۲- به موقع در مدرسه حاضر می شود.
۲۳- به منظم ماندن تزیینات دیوارها توجه دارد و در صورت نامنظم شدن یکی از آن ها به معلم یا نماینده ی کلاس اطلاع می دهد. (مثلاً افتادن عکس، اطلاعیه، پونز و گیره ی پرده.)
۲۴- در موقع سرفه و عطسه، جلوی دهان خود را می گیرد.
۲۵- از تماس با دانش آموزان بیمار اجتناب می ورزند.
 

به اعتقاد كارشناسان، در كنار چالش هایی كه ناخودآگاه جامعه ایران را به جامعه ای غمگین تبدیل كرده، نكته مهمی نیز وجود دارد كه شاد نبودن را همواره به مردم تحمیل و تزریق می كند و آن این است كه بر خلاف غم، شادی در جامعه ایران نهادینه و فرهنگ سازی نشده است. طبیعتا مدارس ایران نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
نیك نژاد در این باره به ایرنا گفت: یكی از مبانی آموزش و پرورش جدید، ایجاد هیجان در محیط آموزشی است؛ هیجان هایی كه مبنای زندگی هستند و باعث پیشرفت در ابعاد مختلف زندگی می شوند. متاسفانه در نظام آموزشی ما هیجانات مثبت و منفی دانش آموزان اغلب سركوب می شود و اجازه بروز پیدا نمی كند. یكی ازشكل های هیجان، شاد بودن و شاد زیستن است كه در مدارس ایران كمتر دیده می شود. همه این موارد فضایی را در مدارس ایجاد می كند كه بیشتر شاهد شادی زدایی در مدارس هستیم.
وی افزود: مسوولان در مدارس بیشتر از مراسم های عزاداری استقبال می كنند تا مراسم شاد. در مراسم های شاد اگر دانش آموزان بخواهند كمی بیشتر شادی كنند به سرعت جلوی این شادی گرفته می شود. این در حالی ست كه مدارس باید بكوشند بیشتر از غم، شادی را میان دانش آموزان نهادینه كنند.
در همین چارچوب، چلك نیز با ابراز تاسف نسبت به نهادینه شدن غم در جامعه ایران گفت: در حالی كه در هیچ كشوری به اندازه ایران بهانه برای شادی و نشاط وجود ندارد، در جامعه ما فرهنگ شادی هنوز تعریف نشده است؛ تا جایی كه گاهی اوقات شادی در جشن ها و اعیاد ما شباهت عجیبی به عزاداری پیدا كرده است و این فرایند به دلیل تعریف نشدن شادی و ابزار شادی است.
رییس انجمن مددكاران اجتماعی ایران افزود: ما برای مراسم های عزاداری همواره برنامه ریزی داریم و ستاد تشكیل می دهیم اما در خصوص جشن ها و شادی ها، بیشتر دیده شده كه این برنامه ریزی وجود ندارد. این وضعیت متاسفانه در مدارس نیز به چشم می خورد.
چلك در ادامه، فرهنگ سازی برای شادی را فقط وظیفه دولت و كارگزاران دولتی ندانست و نقش مردم و بخش های غیر دولتی را نیز در این امر بی بدیل توصیف كرد.
كلام آخر آنكه، شادی و نشاط موتور محرك جامعه ای خلاق، پویا و موفق است. برای ایجاد شادی فراگیر در جامعه اما مولفه های زیادی لازم است كه بسترسازی برای شادی و نشاط از مهم ترین این مولفه ها است. بی شك كودكان و نوجوانان به عنوان آینده سازان این سرزمین، بخش مهمی از جامعه هستند كه كیفیت بسترهای پرورشی و آموزشی آنان از خانواده گرفته تا مدرسه از حساسیت ویژه ای برخوردار است. از این رو مسوولان و تگذاران حوزه آموزش و پرورش باید جدی تر از قبل به این بایسته بنگرند.

ایجاد فضای نشاط آفرین در مدارس با راهكارها و ابزارهای متفاوت، موضوعی است كه كارشناسان بر آن تاكید دارند.
نیك نژاد در این زمینه در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا گفت: باید در مدارس از نمادها، رنگ ها و نشانه های شادی آور استفاده كرد. فضای مدارس ما به لحاظ فیزیكی برای دانش آموزان ایجاد نشاط نمی كنند. ساختمان مدارس در بیشتر موارد قدیمی و تا اندازه تخریب شده است. طراحی داخل كلاس ها نیز معمولا یكنواخت و كسالت آور است و در بیشتر موارد حتی كلاس های دانش آموزان درست و حسابی رنگ نشده است.
این كارشناس آموزش و پرورش در ادامه بر اهمیت پوشش دانش آموزان در ایجاد نشاط و شادی آنان تاكید كرد و افزود: رنگ و طرح لباس های فرمی كه مدارس چه برای پسران و چه برای دختران در نظر می گیرند باید نشاط را برای دانش آموز به ارمغان آورد اما در بیشتر موارد پوشش دانش آموزان در مدارس قدیمی است و حتی رنگ های استفاده شده برای لباس ای فرم دانش آموزان رنگ های كدر و تیره است.
به گفته نیك نژاد یكنواختی نگاه های حاكم بر كتب درسی و روندهای آموزشی نیز معضل دیگری است كه وضع را بدتر می كند. وی در این زمینه افزود: متاسفانه محتوای غالب كتاب های درسی در مدارس ما به روش بسیار خشكی ارایه شده و نوع تدریس معلمان نیز این شرایط را بدتر می كند، به گونه ای كه دانش آموز باید سر كلاس بنشیند و به سخنرانی خشك معلم گوش دهد. این نوع از ارایه درس توسط معلمانی كه آموزش كافی در زمینه نحوه ارایه دروس به دانش آموزان ندیده اند، رفته رفته علاقه و انگیزه را از دانش آموز می گیرد و دانش آموز را از درس و مدرسه دده می كند.
نیك نژاد اضافه كرد: تمركز سیستم آموزشی نباید روی حفظ كردن، نمره و معدل باشد، بلكه باید با شاد و انگیزه بخش كردن دروس بر پرورش استعداد و خلاقیت در دانش آموزان مستعد متمركز شود.

تربیت اخلاقی از جمله نیازهای جوامع بشری در طول تاریخ بوده است؛ از این رو یکی از موضوعاتی است که متفکران بزرگ درباره آن اندیشیده‌اند و حاصل این تکاپوی فکری، رویکردها و شیوه‌های گوناگون است؛ در سطح مواجهه فلسفی با موضوع تربیت اخلاقی، درگیری‌های فکری و نظری بسیار شدید است تا جایی که طیف وسیعی از دیدگاه‌ها را از تردید در امکان و ضرورت تحقق تربیت اخلاقی تا باور به امکان و ضرورت تربیت اخلاقی در بر می‌گیرد.

در عصر حاضر توجه عمیق و اساسی به اخلاق و تربیت اخلاقی صورت گرفته و در سطح نظریه پردازی تربیتی، تلاش اندیشمندان برای نظریه پردازی و تبیین راهکارهای عملی برای تربیتِ انسانِ متخلق به ارزش‌های اخلاقی یا فاعل اخلاقی بوده که به تولید نظریه‌ها و رویکردهای مختلفی منجر شده است. برخی از مهم‌ترین رویکردهای تربیتِ اخلاقی که در مجامع علمی مطرح شده است عبارتند از: رویکرد منش، رویکرد بحث بر روی معماهای اخلاقی مبتنی بر نظریه رشدی - شناختی، رویکرد شفاف‌سازی ارزش‌ها، رویکرد مراقبت، رویکرد تحلیل ارزش‌ها.

تربیت اخلاقی، بخشی مهمی از علم اخلاق را تشکیل می‌دهد و چون مباحث آن عمدتاً ناظر به راهکارهای عملی و ارائه توصیه‌هایی در باب عمل است، گاهی از این بخش با نام اخلاق عملی یاد می‌شود. در مقابل به آن بخش از مباحث اخلاقی که به توصیف خوبی‌ها و بدی‌ها می پردازد، اخلاق نظری می‌گویند. اخلاق صرفاً یک برنامه درسی نیست که دانش‌آموزان مطالعه کنند و نمره‌ای بگیرند و یا توصیفی نمایند و سپس همه را به فراموشی سپرده بدون آنکه در زندگی از آن بهره‌ای ببرند.

دنیای امروز، اگر چه سرشار از پیشرفت است اما بیش از هر زمان دیگر محتاج معنویت و اخلاق است. همین طور مدارس آن، اگرچه خلاقند اما در مواجهه با کمبود اخلاقند. برای همین است که دنیای حاضر، در آینده به مدارس اخلاق محور، نیاز جدی دارد. ما امروز نیاز جدی به بازخوانی و باز تنظیم وظایف و کیفیت تربیتِ والدین در زمینه تربیتِ اخلاقی کودکان، نقشِ مدرسه در تربیت ِاخلاقی کودکان، توجه به ویژگی‌های فردی و اجتماعی کودکان، نقش‌های متعدد معلم و مربی در تربیتِ اخلاقی کودکان، نقش متون، محیط آموزشی و جوانب آن داریم.

توجه به اهداف اخلاق در تعلیم و تربیت، از مهم ترین توصیه‌ها و دغدغه‌های آموزش و پرورش در جهان است. تردیدی نیست که آموزش و پرورش زمینه ساز رشد فکری، اخلاقی، فرهنگی و تربیتی انسان‌های یک جامعه پویای دارای دغدغه تربیت نسل مفید است. لذا در این میان نباید از تاثیر مدرسه اخلاقی بر تربیتِ اخلاقی دانش آموزان غافل شد. برخی از مؤلفه‌های مدرسه اخلاقی عبارتند از: پاسخگویی، آراستگی، قانون پذیری، پیش بینی پذیری و ممیزی اخلاقی تصمیم ها، اقدامات و فرایندها بر روی تربیتِ اخلاقی دانش آموزان که تاثیر مثبت و معناداری دارد.